Aybalam Sayı 6

MAL MEYDANINDA KOL KOPARANLAR

Haramzadelerin kol gezdiği, üçkâğıtçılığın bin bir türünün icra edildiği bu
meydanda; köylülerin başına celepler, kasaplar üşüşür; satılık sığır, koyun veya atları laf
cambazlığı ederek yok pahasına kapmaya çalışırlardı. Satıcının çevresini dört koldan saran
fırsatçılar hedef kişiyi ablukaya alır, hayvanın fiyatını düşürmek için bin bir hileler
kullanılırlardı. Yalan yere içilen yeminlerin bini bir para idi. Oyunun son perdesinde sıra
mağdurun elini kapıp kolunu koparırcasına sallama sahnesine gelirdi. Hakem pozisyonunda

üçüncü kişi devreye girer, pazarlığı sonuçlandırmaya çalışırdı. Belediye
memurları bazen sürülerin el değiştirdiği bu pazarda boynu yoğun tüccarları görmezden
gelir, bir tek danasını satmaya çalışan köylünün başına beş zabıta dikilir, makbuz keserdi.

Satılık hayvanları ilk günden elinden çıkaramayan köylü akşam başını sokacak bir
dam arardı. İşte hanlar bu ihtiyacı giderecek tek yerdi.

• Handa akşam nöbeti sırası büyük kardeş Mürsel’deydi. O asıl hünerini mutfakta
  gösterirdi. Muhaceret öncesi öz vatanında Tiflislerde, Gümrülerde, Erivanlarda ustalığını
  konuşturmuş. Türkiye’deki ilk işine 1920 lerde Kars Leyli Meccani’de* başlamıştı. Görevi
  çocukların karnını doyurmaktı. İşler aslında yolundaydı. Fakat aklına giren birinin
  önerisine uyup bu görevinden istifa ederek İstanbul yollarına düştü. Ekmeğini orada
  arayacaktı, meşakkatli bir kara yolculuğunun ardından gemi ile vardı, genç cumhuriyetin
  İstanbul’una. Önce lokantalarda, sonra konaklarda ustalığı ile parmak ısırttı. Ancak bir
  evlilik meselesinden son anda sıyrılarak işini ve şehri terk edip Kars’a geri döndü. Ortanca
  kardeşi, onunla bu konuda hep alay eder, abisinin dersaadet kerhanelerinde çaycılık
  yaptığını, ona o tür evlerden birinin patroniçesinin talip olduğunu, bu avelin başına örülen
  çoraptan neyse ki haberi olup son anda kurtulup kaçtığını söylerdi soranlara.
  Mürsel, hanın mutfağında patates, soğan kabuklarını soymaktan, pirincin taşını
  ayıklamaktan, yüksek derecede ateş ile yemek pişirmekten şikâyetçi olmayarak hayatını
  sürdürüyordu.
  Han Bakırcılar Caddesi ile Nahırcılar sokağının arasında sıkışmış bir yapıydı. Sokak
  yönünde iki, arka girişten çukurdaki ahır kapısına, diğeri mutfağa açılıyordu. Cadde
  tarafındaki camekânın altında yer alan mazgallardan çevreye hayvanların ısısı; ot, saman
  ve dışkı kokusu yayılırdı.
  Köylüler akşam bitlerin cirit attığı hanlarda gözünü kırpmadan geceleyip sabahı zor
  ederler, yüzlerindeki yorgunluk ifadesi daha da artar, meydana ilk gündekinden daha
  savunmasız, kazık yemeye daha hazır giderlerdi.
  Tahta sekilerin üzerinde balık istifi yatmanın bedeli on kuruştu. Ek olarak yastık için
  beş, yorgan için on, döşek de isterseniz yirmi beş kuruş daha ödemek zorundaydınız.
  Koyun, keçi küçükbaşlar bodrum katındaki ahırda geceliği 10, büyükbaşlar 20 kuruştan
  saklanıyordu.
  Devam edecek.
  

MAYIL’ın ATINI HEÇ AT KEÇMEDİ

1. yüzyılın 60’ıncı yıllarında Kuba kazasının Konakkent kasa-
   basında Zahr kşnn alesnde dünyaya geld. Ona Çar’ın Kuba’dak
   temslcs tarafından yüzbaşı rütbes verld. Burada çok sayıda kşnn
   onu çekemedğn göz önünde bulundurarak Xaşı köyünde ev yaptırıp
   orada yaşadı. Bu yapı daha sonra Bolşevkler tarafından yakılmış, lerk
   yıllarda restore edlp ortaokul olarak faalyete geçrlmştr.
2. yüzyılın başlarında Ermen Hıncak ve Taşnak çetelernn
   karşısında çok sayıda başarılar kazandı. 1918’de Taşnak brlkler
   Şamaxı’yı şgal ettkten sonra Xaltan yolunu takp ederek Kuba’ya
   grmey planlamışlardı.
3. yüzyılın başlarında Ermen Hıncak ve Taşnak çetelernn karşısında çok sayıda başarılar kazandı. 1918’de
   Taşnak brlkler Şamaxı’yı şgal ettkten sonra Xaltan yolunu takp ederek Kuba’ya grmey planlamışlardı.
   Lakn, onlar bu menfur amaçlarına erşemedler. Çünkü Qonaqkendl Qaçaq Mayıl kend savaşçıları le vaktnde
   harekete geçmş, Nügedl Ebülfez’n Azerbaycan Türklernden, Lezg İsmayıl’ın se Lezglerden baret brlkler de ona
   eşlk etmşt. Bu hazırlıktan haberdar olan Ermenler, Kuba’ya gelmemşlerd.
   Kuba’da katlamlar gerçekleştren Amazasp’ın arzusu Üçgün və Klt köylernden geçerek Şahdağ’a varmaktı.
   Fakat Dgah arazsnde şmd Kanlı Dere dye adlandırılan yerde Möhübel Efend’nn, Hatem Ağa’nın, Albey
   Zzksk’nn, Beybalabey Alpansk’nn və Qaçaq Mayıl’ın brleşk güçler Taşnaklarla kanlı dövüşe grp onları
   mahvettler.
   Sarvan Muharebeler
   Yalama stansyasında çatışmalar netcelendkten sonra Qaçaq Mayıl’ın önderlğnde Şabran’da Sarvan
   stansyasında raylar söküldü. Slahlı halk oraya yerleştrld. Öğlende Kızılorduyu taşıyan tren oraya vardı. Orada
   çatışmalar başladı. Maknel tüfek ateş açan Ruslar, kısa sürede yerl ahaly sıkıştırdı. Brlklere komuta eden Mayıl,
   şlern yolunda gtmedğn, kayıp sayısında artış olduğunu görerek sağ kalanlarla brlkte Babadağ’a çekld.
   Ülkeye rehberlk Nerman Nermanov’a, yerl ahaly denetleme görev Hamdullah Efend’ye verld. Sovyet
   karşıtı Mayıl sə, Qaçaq Mayıl adı le mücadelesne devam ett. Mehmet Emn, Rəsulzade’nn Lahıc’da kaldığı dönemde
   onunla her gün görüştü. Ona gerekl belgeler temn ett. Onun Dağıstan’a geçrlmes planı Mayıl’a önerlse de, plan suya
   düştü. Mayıl teslm olması teklflern reddett. 1920 ortalarına kadar gzl faalyet gösteren Müsavat’ın özek teşklatı
   Mayıl’dan mukavemete devam etmesn rca ett. Mayıl təslm olmadıkça, etrafına toplananların sayısı artmaya başladı.
   Hüsü Hacıyev’le görüşü
   Kuba İcra komtesnn rehber Hüsü Hacıyev 4 kşyle beraber Konakkent’e, Mayıl le görüşmeye gönderld.
   Neyce ormanındak kametgâhında geç vaktlere kadar görüşme devam ett. Qaçaq Mayıl konukların şerefne zyafet
   verd. Sofra başında kmse konuşmaz. Ama sonunda Hüsü Hacıyev rəsmî zarfı Mayıl’a uzattı. Qaçaq Mayıl çevredek
   dağların nezaretçs tayn edld. Konuklar uğurlandı. Ancak Hacıyev’n kafles Kuba’ya varır varmaz muhasaraya düştü.
   Qaçaq Mayıl orda tarafını lan ett. Hüsü Hacıyev Bakü’ye el boş döndü.]
   Mayıl’ın Ölümü
   Hüsü Hacyev’n grşmndek başarısızlık merkez yönetm kızdırdı. İş btrmek çn NKVD görevlendrld. Plana
   görə, Qaçaq Mayıl’ın taraftarları arasında fkr ayrılığı yaratılıp onun brlkler yok edlecekt. Qaçaq Mayıl’ın oğullarından
   br öldürüldü. Az sonra haber yayılmaya başlandı k, güya Mayıl kend oğlunu öldürmüştür. Şüphel haberler dğer
   oğulların da kulağına çalındı. Mayıl’ı gözden düşmey başaran NKVD, ona son darbey ndrmek çn harekete geçt.
   Kaçakların arasındak casus, 1924 Mayısının 24’ünde Mayıl’ın Dedegüneş’te Hazret Baba’yı zyarete gdeceğn
   öğrend. Babadağ’da son zyaretn yerne getren Qaçaq Mayıl dönüş yolunda, Utuq deresndə tuzağa düşürüldü. Beş
   kurşun atan tüfekle br kayadan hedef alınan Mayıl k kurşun le yaralandı. NKVD’nn planı gerçekleşt, Mayıl’ın katl
   ondan narazı oğullarının üstünde kaldı. Mayıl’ın cenazes Xaşı köyünde prn yanında defnedld.
   Tofq Nurel onun hakkında pyes yazdı. Buduq Hayryye Cemyet tarafından her yıl Qaçaq Mayıl ödülü alma
   yarışmaları düzenlenyor.

Devamı PDF’te